De jaren 10 vormden het decennium van De Mening, schreef de Volkskrant vorig weekend. De krant stelde in een jaaroverzicht: ‘De vrijheid van meningsuiting werd in de jaren nul op het altaar gezet en de afgelopen tien jaar is er een volwaardige religie ontstaan, met een haast orthodoxe geloofsbelijdenis.’ […] ‘De Nederlandse talkshow groeide uit tot de Hoogmis van de Dagelijkse Mening.’ De expert werd ingewisseld voor de influencer. ‘Laten we eerlijk zijn’, schreven de journalisten, ‘het is gewoon vreselijk uit de hand gelopen allemaal’.
Wat denk jij als je deze beschouwing op de afgelopen jaren hoort?
Herken je iets? Of: vind je het onzin? Wat is jouw mening?
Op zich is het hebben van een mening natuurlijk uitstekend, we zijn ook blij als mensen kunnen vertellen wat ze zelf belangrijkvinden. Maar feit is dat als jouw wereld enkel gekleurd wordt door jouw eigen mening, je blikveld behoorlijk vernauwen kan. Je kunt plotseling gaan denken dat jij het centrum van de wereld bent. En dat jouw visie de enige juiste is, de rest slechts fake news…
Te veel focus op de eigen mening kan zo leiden tot tunnelvisie en angst voor het onbekende.
Je kunt plotseling gaan denken dat jij het centrum van de wereld bent. En dat jouw visie de enige juiste is, de rest slechts fake news…
Een goed voorbeeld van een mens die zichzelf en zijn mening als normgevend beschouwde, komen we tegen in het evangelie naar Matteüs. Koning Herodus de Grote wordt hij genoemd omdat hij grote bouwprojecten liet uitvoeren, maar óók omdat hij op grote schaal gewelddadig en wraakzuchtig kon zijn – vooral tegen wie het niet met hem eens was. Koning Herodus liet zelfs een paar van zijn eigen kinderen ombrengen, omdat ze een andere mening hadden dan hij. Angst voor de ander en een tunnelvisie op zijn eigen gelijk kleurden het leiderschap van Herodus.
Tijd voor een beetje maatschappijkritiek
Die Herodus was misschien een kind van zijn tijd. Matteüs ziet de kenmerken ook – in lichtere mate – terug in de ‘gewone’ man en vrouw van die tijd. En dat beïnvloed zijn wijze van vertellen. Hij wil de lezer van zijn kerstverhaal een spiegel voorhouden. Tijd voor een beetje maatschappijkritiek, tijd voor zelfreflectie. En dat doet Matteüs op twee manieren:
Allereerst speelt de geboorte van Jezus Immanuel zich niet in Jeruzalem, maar in Bethlehem af. Dat is zoiets als: niet in Amsterdam, maar in De Knipe. Het gróte gebeurde op een kleine plek. Een plaats met weinig allure. (Alhoewel De Knipe dan misschien niet zo’n goed voorbeeld is want daar stond natuurlijk de eerste vrouwelijk predikant van Nederland, Anne Zernike, niet geheel onbeduidend!) Maar goed, u begrijpt de vergelijking: In Amsterdam verwachten we zo’n spectaculaire gebeurtenis, in de Knipe verwachten we rust en weinig mondiale turbulentie. Zo was het ook met Jeruzalem en Bethlehem. En toch gebeurt het daar: buiten de randstad. Zo bleek centrum van de aandacht toch niet hét centrum van de geschiedenis te zijn…
Verkrampt door angst en tunnelvisie missen ze het werkelijk doorbrekende nieuws.
De mensen die een prominente rol spelen in het verhaal van vanmorgen, vormen de tweede spiegel van Matteüs. Want zijn het dan de belangrijkste influencers uit Jeruzalem die het kind bereiken? Zij blijken niet de sleuteldragers van het licht, Koning Herodus wordt zelfs letterlijk gepasseerd. Wanneer de wijze een tussenstop houden aan het hof, spuien geleerden hun kennis over oude voorspellingen, maar zien ze zelf de betekenis niet. Verkrampt door angst en tunnelvisie missen de koning en zijn kenners zo het werkelijk doorbrekende nieuws. Zo zijn het de vréémden die Jezus vinden. De oude profeet Jesaja had het al voorspeld: ‘de rijkdom van vreemde volken valt in je schoot’.
Zie deze wonderbaarlijke gebeurtenis van God-op-aarde: het gebeurde net náást ons blikveld.
Met deze verhalen laat Matteüs de lezer naar zichzelf kijken. Zie deze wonderbaarlijke gebeurtenis van God-op-aarde: het gebeurde net náást ons blikveld. En niet wij stonden er vlakbij, maar vreemdelingen van ver. Probeer dus eens breder te kijken. Laat je verlichten door de ander die van ver of verder komt. Want zo hoor je meer dan je eigen mening en zo zie je beter wat er écht toe doet.
Het decennium van De Mening ligt vlak achter ons. De maatschappijkritiek van Matteüs klinkt vers in onze oren. Hoe willen we dat het kómende decennium de boeken in gaat? Wat hoop en verwacht jij van de toekomst, en heeft dat misschien ook iets met die vreemde ander te maken? Als dat zo is, waar kunnen we dan beginnen?
Sprokkel eens andere meningen bij elkaar
Nou: ga eens kerken in Zuid. In de Sionskerk of Anna Schotanus. Doe eens gek en kijk breder dan je eigen blikveld. Sprokkel op zondag eens andere meningen bij elkaar, op andere plaatsen en bij andere mensen. Laat angst en tunnelvisie los. Sinds 4 dagen zijn we één: één kerkenraad, één Protestantse Gemeente Heerenveen. Daar kunnen we geweldig van profiteren, van die vele vlammen uit dat ene Licht. Amen
Overdenking gehouden op zondag 5 januari 2020 in Trinitas Heerenveen door ds. Anne-Meta Kobes-Gerritsen